Gıda Takviyesi Kullanımı

Gıda Takviyesi Nedir?

Gıda takviyesi, gıda maddelerinin ya da onların bileşenlerinin, vitaminlerin, minerallerin veya diğer besin öğelerinin konsantre şekillerde alındığı ürünlerdir. Gıda takviyeleri, diyetlerdeki eksiklikleri gidermek, spesifik sağlık koşullarını desteklemek veya spor performansını artırmak gibi amaçlarla kullanılabilir.

Gıda takviyeleri, hap, kapsül, tablet, sıvı, toz veya diğer formlarda bulunabilir. Vitaminler, mineraller, protein, probiyotikler, omega-3 yağ asitleri, bitkisel özler ve diğer besin maddeleri gibi birçok farklı türü vardır.

Gıda takviyelerinin kullanımı, dengeli bir diyetin yerine geçemez. Ancak, bazı durumlarda, diyet yoluyla yeterli miktarda alınamayan besin öğeleri için gereklidir. Ayrıca, bazı sağlık koşulları için özel besin desteği gerektirebilir. Ancak, herhangi bir gıda takviyesi kullanmadan önce, bir sağlık uzmanı veya diyetisyen ile konuşmak önemlidir.

Gıda Takviyesi Seçerken Nelere Dikkat Etmelisiniz?

Gıda takviyesi seçerken dikkat etmeniz gereken bazı faktörler şunlardır:

Kalite: Gıda takviyeleri, çeşitli kalite seviyelerinde mevcuttur. İyi kaliteli takviyelerin içindekiler listesi net bir şekilde belirtilir ve takviyenin içinde ne olduğunu anlamanıza yardımcı olur. Kalitesiz takviyeler, düşük kaliteli veya yanlış etiketlenmiş bileşenler içerebilir.

Güvenilirlik: Takviye alacağınız üreticiyi ve markayı araştırın. İyi bir üretici, takviyelerin güvenilirliği ve kalitesi için çeşitli testler yapar ve takviyelerin doğru bir şekilde etiketlenmesini sağlar.

Dozaj: Takviyelerin kullanımı için doğru dozaj önemlidir. Dozaj, takviyenin amacına, kişinin yaşı, cinsiyeti ve genel sağlık durumuna göre değişebilir. Aşırı dozaj, bazı takviyelerin toksik olabilmesine neden olabilir.

Yan etkiler: Bazı takviyeler, yan etkilere neden olabilir. Örneğin, yüksek dozlarda A vitamini alımı karaciğer hasarına neden olabilir. İyi bir takviye üreticisi, takviyelerin yan etkileri hakkında bilgi sağlar ve kullanım önerileri sunar.

Etkileşimler: Takviyeler, bazı ilaçlarla etkileşime girebilir. Bu nedenle, takviye kullanmadan önce doktorunuza danışmanız önerilir.

Fiyat: Takviye fiyatları, marka ve kaliteye göre değişebilir. En pahalı takviyeler her zaman en iyisi olmayabilir. Ayrıca, düşük fiyatlı takviyelerin kalitesi de sorgulanmalıdır.

Yönetmelik uyumu: Takviyeler, FDA gibi yönetmelik otoriteleri tarafından düzenlenir. FDA, takviyelerin güvenliği ve etkililiği için çeşitli standartlar belirler. Güvenli ve etkili takviyeler, FDA tarafından onaylanır veya düzenlenir.

Gıda takviyesi seçerken yukarıdaki faktörleri göz önünde bulundurarak dikkatli bir seçim yapmak önemlidir. Ancak, herhangi bir takviye kullanmadan önce, sağlık durumunuz ve herhangi bir ilaç kullanımınız hakkında doktorunuza danışmanız önerilir.

Gıda Takviyesi Kullanırken Nelere Dikkat Etmelisiniz?

Dünya Sağlık Örgütü, her gün sebze ve/veya meyvenin en az beş porsiyon tüketilmesi gerektiğini önermektedir. Meyve ve sebzelerin tüketiminin artması vücuda alınan antioksidan vitaminler ve diğer bileşenlerin alımını artırmaktadır. Günde beş porsiyon meyve tüketimine alternatif olarak son zamanlarda bazı üreticiler, antioksidanların günlük alım miktarını artırmayı amaçlayan gıda takviyelerini ileri sürmektedir.

E ve C vitaminleri gibi bilinen antioksidanların karışımlarını içeren takviyeleri kullanmanın faydaları birçok çalışma ile değerlendirilmektedir. Ancak gıdaların tamamı ya da bir kısmının ekstraktlarını içeren formülasyonlar da mevcuttur. Bu formülasyonlar “ekstranutrientler” olarak sınıflandırılmaktadır. Ekstranutrientler, diyetin biyoaktif vitamin olmayan bileşenleridir ve bitkisel koruyucular ya da koruyucu faktörler olarak da adlandırılmaktadır.

Gıda takviyeleri kullanırken dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır:

1. Güvenilir kaynaklardan satın alın: Gıda takviyeleri, güvenilir markalar veya sağlık ürünleri mağazalarından satın alınmalıdır. Şüpheli kaynaklardan satın alınan takviyelerin kalitesi, güvenliği ve etkililiği konusunda güvence yoktur.
2. Dozaj talimatlarını takip edin: Her gıda takviyesi, belirli bir dozajda alınmalıdır. Ürünün üzerindeki etikette belirtilen talimatları okuyun ve takip edin. Aşırı dozda alınan takviyeler zararlı olabilir.
3. Sağlık durumunuzu göz önünde bulundurun: Gıda takviyeleri, sağlık sorunlarını çözmez ve bazen bazı sağlık koşullarını daha da kötüleştirebilir. Bu nedenle, özellikle hamilelik, emzirme veya kronik bir hastalık gibi durumlarda, takviyeler kullanmadan önce bir sağlık uzmanına danışmak önemlidir.
4. Diğer ilaçlarla etkileşime dikkat edin: Bazı gıda takviyeleri, ilaçlarla etkileşime girebilir ve yan etkilere neden olabilir. Bu nedenle, kullanılan diğer ilaçlar hakkında doktorunuza veya eczacınıza bilgi vermelisiniz.
5. Son kullanma tarihine dikkat edin: Gıda takviyeleri, son kullanma tarihinden sonra etkisiz hale gelebilirler veya zararlı olabilirler. Bu nedenle, son kullanma tarihlerine dikkat ederek takviyeleri kullanmalısınız.
6. Takviyeleri diyetinize ekleyin, diyetinizi takviyelere göre ayarlamayın: Gıda takviyeleri, dengeli bir diyetin yerine geçemez. Takviyeleri kullanırken, diyetinizi takviyelere göre ayarlamak yerine, takviyeleri mevcut diyetinize eklemeye çalışın.
7. Fazla alınan vitaminlerin ve minerallerin zararlı olabileceğini unutmayın: Aşırı miktarda alınan bazı vitaminler ve mineraller, zararlı olabilir. Özellikle A, D, E ve K vitaminleri, fazla alındığında toksik etkilere neden olabilir. Bu nedenle, herhangi bir takviye kullanmadan önce bir sağlık uzmanına danışmak önemlidir.

Gıda Takviyelerinin Üretiminde Kullanılan Farklı Kaynaklar

Gıda takviyeleri, genellikle vitamin, mineral, amino asit, bitki özleri, probiyotikler, enzimler ve diğer bazı besin maddeleri gibi birçok farklı kaynaktan üretilir. Bu kaynaklar arasında şunlar yer alır:

Sentetik kaynaklar: Bazı vitaminler, mineral ve amino asitler sentetik olarak üretilebilir. Bu kaynaklar, takviyelerin içindeki aktif bileşenleri sağlar.

Bitki kaynakları: Bitkiler, gıda takviyelerinde sıkça kullanılan bir kaynaktır. Bitki özleri, bitki tohumları ve yaprakları, takviyelerin içinde kullanılan doğal kaynaklardır. Örneğin, Ginkgo biloba bitkisinin yapraklarından elde edilen özüt, belleği ve konsantrasyonu arttırdığı iddiasıyla takviyelerde kullanılır.

Deniz kaynakları: Balık yağı, deniz yosunu ve diğer deniz kaynakları, omega-3 yağ asitleri, kalsiyum ve diğer mineraller için iyi bir kaynaktır.

Hayvan kaynakları: Hayvanlardan elde edilen ürünler, takviyelerde bazen kullanılır. Örneğin, kolajen, kemiklerin ve cildin yapı taşıdır ve takviyelerde kullanılır.

Probiyotik kaynaklar: Probiyotikler, genellikle süt ürünleri, fermente edilmiş gıdalar ve bazı mayalar gibi doğal kaynaklardan elde edilir.

Enzim kaynakları: Enzimler, takviyelerde sindirim ve bağışıklık sistemini desteklemek için kullanılır. Enzimler, bazen meyve, sebze ve bakteri kaynaklıdır.

Gıda takviyelerinin üretiminde kullanılan kaynaklar, takviyenin amacına ve içeriklerine bağlı olarak değişebilir. Ancak, herhangi bir takviye kullanmadan önce, ürünün içindekileri okumak ve doğru kullanım için talimatları takip etmek önemlidir.

Nar

Nar üzerine yapılan bir çalışmada, narın önemli bir biyoaktif bileşen kaynağı olduğu ve yüzyıllardır geleneksel tıpta kul- lanıldığı belirtilmektedir. Nar suyunun antioksidan aktivite- sinin yüksek olduğu ve damar tıkanıklığını engelleyici etki- sinin bulunduğu bilinmektedir. Nar kabuğu ve narın etli meyve kısmı üzerine yapılan bir çalışmada toplam fenolik, flavonoid ve proantosiyanidin bileşikler bakımından nar ka- buğu ekstraktının daha zengin olduğu bulunmuştur. Kabuk ekstraktındaki fenoliklerin, narın antioksidan özelliğinde önemli bir rol oynadığı ileri sürülmektedir.

Yaban Mersini

Antosiyaninler, meyve ve çiçeklere parlak ve çekici renkler veren antosiyanidinlerin glikosidik formlarıdır. Son zamanlarda yapılan çalışmalar; antosiyaninlerin antioksidan ve iltihapları önleyici bileşikler olarak sağlık faydalarını ortaya koymaktadır. Örneğin; üzümsü meyvelerde antioksidan aktivitenin doğrudan antosiyanin miktarı ile ilişkili olduğu bulunmuştur. Antosiyanin kaynakları arasında ise; yaban mersini, mürver dutu, kuş kirazı ve vişne sayılmaktadır. Yaban mersini flavonoidlerinin antioksidan ve antikanserojenik özelliklerinin bulunduğu ve idrar yolu hastalıklarında faydaları olduğu bilinmektedir. Yaban mersini, kan şekeri düzenleyici etkisiyle de diyabetlilerin tedavisinde kullanılabilmektedir. Yaban mersinindeki antosiyaninler; antioksidan etkisi nedeniyle hastalıkları önleme bakımından önemli bulunmaktadır.

Muz

Muz, sindirim sistemi rahatsızlığı olan bireyler üzerinde eskiden beri gıda takviyesi olarak önerilmektedir. Muzun anti ülser özelliği 1976 yılında kanıtlanmıştır. Muzlardaki en önemli bileşiklerden biri flavonoidlerdir. Flavonoidlerin, iltihap önleyici, tümör oluşumunu inhibe edici ve karaciğeri koruyucu ve gastrik hücrelerde asit salgısını azaltıcı özelliklerinin bulunduğu bilinmektedir. Bir çalışmada; olgunlaşmamış muzdan elde edilen flavonoid ve löykoantosiyanidin bakımından zengin ekstraktın aspirinin neden olduğu zarara karşı koruyucu etkisinin bulunduğu saptanmıştır. Gastrik hastalıklarda özellikle flavonoidlerin etkisi belirlendiğinden muz gibi gıdaların da gıda takviyesi olarak kullanımı ile koruyucu etkinin sağlanabileceği ileri sürülmektedir

Mango

Besinsel lif; gastrointestinal ve kronik bağırsak hastalıklarını azaltan, bazı kanser tiplerini engelleyen obezite ve diyabet için faydalı olan bir gıda bileşenidir. Besinsel lif alımı ya gıda takviyeleri ile ya da lifçe zengin gıda tüketimiyle mümkün olmaktadır. Mango pulpu üzerine yapılan bir çalışmada, mangonun önemli düzeyde besinsel lif içerdiği ve lifin yararlı kimyasal ve fizikokimyasal bileşenlerle zengin olduğu bildirilmektedir. Bu özellikler, mango pulpunun özellikle diyetetik, düşük kalorili yüksek lifli gıdalarda ve gıda takviyelerinde nutrasötik etkiyi artırmak amacıyla kullanımını sağlamaktadır.

Yabani İğde

Yabani iğde gibi bitkilerin hem antioksidan özelliği hem de çoklu doymamış yağ asidi içeriğinin kardiyovasküler hastalıklar açısından önemli olduğu bilinmektedir. Gerekli antioksidanların ve yararlı bileşiklerin insan vücuduna her gün alınması zor olduğundan gıda takviyelerinin tüketimi kolay olmakta ve son zamanlarda antioksidan bakımından zengin bitkilerin gıda takviyesi olarak kullanımı giderek artmaktadır.

Probiyotikler

Mideye alındığında sağlık ya da fizyolojik durum üzerine pozitif etki gösteren patojenik olmayan, bağırsak mikrobiyal dengesini geliştiren mikroorganizmalar olarak bilinen probiyotiklerin de, gastrointestinal rahatsızlıkların azaltılmasında yardımcı olduğu bildirilmektedir. Probiyotiklerin kombinasyonundan elde edilen Probio-Stick üzerine yapılan çalışmada; karın ağrısı, bulantı ve kusma gibi bulguların azaldığı görülmüştür. Diğer taraftan bu takviyelerin kullanımının stresin tetiklediği kardiyovasküler, fiziksel ve zihinsel rahatsızlıklarda önemli bir etkisinin olmadığı belirtilmiştir.

Deniz Yosunu

Deniz yosunlarının gıda takviyesi olarak değerlendirilmesi üzerine yapılan bir çalışmada, deniz yosunlarının yüksek iyot içeriğinden dolayı göğüs kanserine yakalanma oranında azalma olduğu aktarılmaktadır. Diğer gıdalarla kıyaslandığında deniz yosunlarının β-karoten, B2 vitamini ve mineral açısından zengin olduğu bildirilmektedir.

Bu nedenle gıda takviyesi almaya karar verdiğinizde mutlaka içeriğine ve üretiminde ne kullanıldığına dikkat edin.

Sağlıklı günler Dilerim

Dyt. Gülten Sarpkaya

Daha detaylı bilgi için https://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/food-supplements adresini inceleyebilirsiniz.