Gluten Nedir?
Makale İçeriği
Protein ailesinden olarak ifade edilebilecek olan gluten nedir, ne faydası vardır? Öncelikle gluten buğday, yulaf, arpa gibi tahıllarda bulunan bir protein ailesidir. Protein ailesi denmesinin sebebi glütenin ve gliadin adında iki ana proteinden proteinden oluşmasıdır. Özellikle gliadin sağlık sorunlarının oluşmasından sorumlu olan proteindir. Un ile su karıştırıldığında, gluten proteinleri tutkal benzeri bir kıvama getirip yapışkan bir ağ içinde buluşturur. Tutkala benzeyen bu yapı hamurun da elastik bir yapıda olmasını sağlar. Gluten nedir? sorusunun temel yanıtı; katı cisimlerin parçalarını birbirine yapıştıran madde olarak yapılacaktır. Hamurun elastik yapıda olmasını sağlayan bu özellik aynı zamanda ekmeğin piştiğinde kabarmasına da etki eder. Ekmeğin kabarık bir yapıda olmasını sağlar. Glu – ten ismi ıslak hamurun tutkal benzeri yapısı göz önünde bulundurularak türetilen bir isimdir.
Gluten Zararlı mı Faydalı mı?
Sahip olduğu yapı, işlevselliği akıllara direkt olarak gluıten zararlı mıdır sorusunu getiriyor. Çoğu insanın düşüncesi zararlı olmadığı yönündedir. Sağlık koşullarına bakılarak, kişinin öznel durumlarına bakılarak etkinin zararlı olması da söz konusu olabilir. Yapılan bazı araştırmalar, glüten hastalıklara faydalı olabileceği yönünde sonuçlar doğurmuştur. Aksine özellikle çölyak hastalığı gibi bazı sağlık sorunları olan kişilerin ise glutenden kaçınmaları gerekmektedir.
Peki, çölyak hastalığı nasıl bir hastalıktır? Gluten intoleransın en ciddi şekli olan bu hastalık, nüfusun %0.7-1’i gibi yüksek bir oranı etkilemektedir. Bu hastalık bir otoimmün bozukluktur ve vücudun gluteni yabancı bir madde olarak algılamasına sebep olur. Yabancı ve zararlı bir madde olarak algılanan gluteni vücuttan atmak için bağşıklık sistemi devreye girer. Devreye giren bağışıklık sistemi hem vücuttaki glutene hemde bağırsak duvarlarına saldırır. Ancak glutene ve bağırsak duvarına karşı yapılan bu saldırı aslında vücuda fazlasıyla zarar vererek farklı bazı sağlık sorunlarının meydana gelmesine sebep olur.
Hastalığın semptomları arasında ince bağırsakta doku hasarı, sindirim rahatsızlığının olması, baş ağrısı, yorgunluk, zayıflama, depresyon, deri döküntüsü, yorgunluk, anemi gibi problemlerin ortaya çıkması da söz konusu olabilir.
Gluten ile Çölyak Hastalığı İlişkisi
Pek çok kişi tarafından çölyak hastalığına pozitif bakılır. Ancak yine de glutene karşı negatif tepki gösterilir. Çölyak olmayan glüten duyarlılığı olarak isimlendirilen bu durum, yaklaşık olarak %5 ile %13 arasında kişide görülür. Glüten duyarlılığının belirtileri arasında şişkinlik, yorgunluk, mide ağrısı, depresyon var. Genel olarak açık bir tanım, çölyaksız glüten duyarlılığı için yapılamıyor. Fakat bir hastanın glütene karşı olumsuz tepki göstermesi durumunda teşhis edilmesi mümkün olabilir. Alerjiler ise göz ardı edilecektir.
Gluten ile Hassas Bağırsak Hastalığı İlişkisi
Hassas bağırsak hastalığı aynı zamanda hassas bağırsak sendromu olarak biliniyor. IBS olarak kısaca ifade edilen bu hastalık; karın ağrısı, diyare, gaz gibi problemlere yol açıyor. Bu semptomların gösterildiği bir sindirim bozukluğu olarak açıklanabilir. Kronik bir durum olduğundan, birçok kişi diyet – yaşam tarzı ve stres yönetimi ile bu durumun önüne geçebilir. Çeşitli araştırmalar glütensiz diyet ile bu problemin daha kolay çözülebileceği yönündedir. Sizin için uygun olan diyet programı uzman tarafından oluşturulabilir. Bu şekilde sorunu olan kişiler için yapılacak olan diyet programı, zayıflamak isteyen kişilerin de olumlu sonuç çıkarmasını sağlayabilir.
Gluten ile Buğday Alerjisi İlişkisi
%1 oranında buğday alerjisi oranı var. Bakıldığında nüfus için son derece azınlıktır. Gluten ile buğday alerjisi ilişkisi kapsamında sindirim sorunlarının ortaya çıkabileceği sonucu çıkıyor. Gluten tüketiminin ardından kişide sindirim problemi ortaya çıkabiliyor. Ayrıca yapılan bazı araştırmalar ile glütensiz diyet sonucunda otizm hastalığının etkisinin azalmasına faydalı olabileceğini göstermiş. Diyetisyenlerin kişisel hastalıklar üzerinden titiz bir şeklide diyet programı oluşturması halinde, çok daha avantajlı sonuçlar alınması sağlanabilir.
Doktor kontrolü;
Yapılacak olan diyet programında doktor kontrolü olması önemlidir. Elbette kişinin yaşı, cinsiyeti, kilo durumu ve ideal kilosu gibi pek çok husus dikkate alınarak doktor kontrolünde kilo verilmesi çok daha hızlı ve sağlıklı şekilde olacaktır.
Gluten Hassasiyeti
Gluten intolerans sindirim rahatsızlığı ile ortaya çıkar. En yaygın gösterge olarak sindirim problemi gösterilir. Bunun aynında anemi ya da kilo alma problemi de direkt olarak görülebilecek olan semptomlar arasında olacaktır. Rahatsızlığa neyin yol açtığını anlamak ise doktor kontrolünden sonra olabilir. Çölyak hastalığının kontrol edilmesi bu aşamada olabilir.
Doktor kontrolü;
Elbette hastalık teşhisi konmadan önce doktor kontrolünün olması son derece önemlidir. Bunun gözetilmesi durumunda, çok daha net sonuçlar alınması sağlanacaktır. Kişinin belirtileri göstermesi durumunda mutlaka tıbbi destek alması önerilir.
Gluteni Yüksek Olan Gıdalar Hangileri?
Gluteni yüksek olan gıdalar hangisidir? En yaygın olan kaynaklar aşağıda verilmiştir. Kişinin yapacağı diyet ya da kendi günlük gıda tüketimi, verilen bilgilere göre olabilir. Sizin için uygun olan gıda tüketimi ile glüten kontrollerinin yapılması ile olabilir.
Ekmek, buğday, bira, pasta – kurabiye – hamur işi, buğday ve spelt buğdayı, çavdar, arpa, makarna, kraker, gıda katı maddeleri ve salata sosları glüteni yüksek olan gıdalar arasında sayılıyor.
Gluteni Yüksek Olan Tahıllar Hangileri?
Bakıldığında glüteni yüksek olan tahıllar hangisi sorusuna da yanıt veriliyor. Oranı yüksek olan tahıllara bakarak, ona göre bir beslenme düzeninin oluşturulması sağlanabilir. Peki, hangi tahıllarda glüten oranı yüksek?
Yulaf, pirinç, süpürge darısı, keten tohumu, mısır, arator, karabuğday, darı, kinoa gibi tahıllarda da yüksek oranda vardır.
Glutensiz Gıdalar
Et ve tavuk, bal, terayağı, meyve, sebze, patates, yumurta, balık ve deniz ürünleri, soya, bakliyat, fındık, Ayçiçek yağı gibi gıdalar glütensiz gıdalar arasında yerini alıyor. Düzenli fve dengeli beslenme sağlanabilir.
