Propolisin Mucizevi Etkileri Nelerdir?
Makale İçeriği
Propolis, bal arılarının (Apis mellifera) bitkinin çeşitli bölgelerinden toplanan yapraklar, çiçek tomurcukları ve ağaç kabukları gibi özsulardan, reçinelerden ve müsilajlardan ürettiği, daha sonra bunları balmumu ve birkaç arı enzimi ile karıştırdığı arı tutkalı olarak da bilinen doğal ve yapışkan bir malzemedir. Propolis kelimesi eski Yunanca’dan gelmektedir ve “pro” kelimesi “girişte” ve “polis” kelimesi “topluluk” veya “şehir” anlamına gelmektedir ve bu doğal ürünün kovan koruma ve savunmasında kullanıldığını göstermektedir. Bal arıları, kovandaki hasarı düzeltmek (delikleri örtmek ve yuvadaki çatlakları kapatmak), iç duvarları rafine etmek ve kovandaki sabit nemi ve sıcaklığı korumak için bu doğal malzemeyi kullanır. Ayrıca, koloni patojen mikroorganizmalardan, parazitlerden ve avcılardan korunmak için kullanılır. Propolisin terapötik aktivitesi yüzyıllar ve kültürler boyunca geleneksel tıpta kapsamlı bir şekilde araştırılmıştır. Eski Mısırlılar bunu esas olarak kadavralarını mumyalamak için kullandılar, çünkü bakteri ve mantar aşırı büyümesini ve ayrışmasını önledi. Propolis, insanlar tarafından gastrointestinal hastalıkların (yani mide ülserleri ve bukkal enfeksiyonlar), yaraların ve yanıkların tedavisi için halk tıbbı da dahil olmak üzere farklı alanlarda kullanılmıştır. Hipokrat, yaraları ve dış ve iç ülserleri tedavi etmek için propolis kullandı. Ayrıca, 17. yüzyılda, İngiliz farmakopeleri propolisi resmi bir ilaç olarak listelemiştir . II. Dünya Savaşı sırasında propolis, antibakteriyel ve antienflamatuar bir ajan olarak kullanılmıştır.
Propolisin Bileşimi
Propolisin kimyasal bileşimi çeşitlidir ve coğrafi ve botanik kökene, yani iklim faktörlerine, bitki kaynaklarına, menşe yerine ve arılar tarafından toplandığı zamana bağlıdır.
Propolis bitki bileşenlerinin kökenine dayanarak, yedi ana tipte sınıflandırılmıştır:
- Kavak (Avrupa, Çin, Yeni Zelanda, Kuzey Amerika ve Güney Güney Amerika)
- Huş ağacı (Rusya)
- Akdeniz (Sicilya, Yunanistan, Girit ve Malta
- Yeşil (Güneydoğu Brezilya)
- Kırmızı (Küba, Kuzeydoğu Brezilya ve Güneydoğu Meksika)
- Clusia (Venezüella ve Küba)
- Pasifik (Okinawa, Tayvan, Endonezya ve Hawaii)
Kavak Tipi
Kavak tipleri propolis esas olarak Populus spp.’nin tomurcuk eksüdalarından kaynaklanır ve esas olarak flavonoidler (flavonlar ve flavanonlar), fenolik asitler (sinnamik asit) ve esterleri içerir.
Huş Ağacı
Huş ağacı propolisi Betula verrucosa Ehrh’den gelmektedir. ve ayrıca flavonlar ve flavonoller içerir, ancak kavak propolisinden farklıdır.
Akdeniz
Akdeniz bölgesinde, bal arıları esas olarak Cupressus sempervirens’in reçinesini toplar, bu nedenle Akdeniz propolisi diterpenler bakımından zengindir.
Yeşil Propolis ve Kırmızı Tip Propolis
Yeşil propolis, arılar tarafından genç dokulardan ve Baccharis dracunculifolia’nın genişlememiş yapraklarından toplanan fenilpropanoidler ve diterpenler, klorofil ve az miktarda flavonoid türevlerini içerir. Yeşil propolisin aksine, kırmızı tipi, kaynağı Dalbergia ecastaphyllum reçineleri olan çok sayıda flavonoid (pinobanksin, quercetin, pinocembrin, daidzein) bakımından zengindir.
Clusia Tip Propolis
Clusia tipi propolis, benzofenon türevleri içerir ve Clusia sp’nin çiçeklerinin reçinesinden kaynaklanır.
Literatür verilerine göre, farklı coğrafi kökenlere sahip propolis örneklerinde 300’den fazla bileşik tanımlanmıştır. Propoliste bulunan başlıca kimyasal gruplar flavonoidler, alifatik ve aromatik asitler, fenolik esterler, yağ asitleri, alkoller, terpenler, β-steroidler, krizin, pinokembrin, apigenin, galangin, kaempferol, quercetin, sinnamik asit, o-kumarik asit, p-kumarik asit, kafeik asit (CA) ve kafeik asit feniletil ester (CAPE) içeren ancak bunlarla sınırlı olmayan alkaloidlerdir.
Propolis ve Kanser
Birçok kanser hücresi döngüsünü düzenleyemediği için kontrolsüz çoğalmaya geçerler. Bu da kanser hücrelerinin gelişiminde ve ilerlemesinde önemli bir unsurdur. Bu süreç, hücre döngüsündeki proteinlerin çoğalmasında ve aktivitesindeki bozulmaların yanı sıra birçok hücresel yolakta değişmiş sinyalleşmeyle ilişkilidir.
İşte tam bu noktada propolis devreye girmektedir. Yapılan çalışmalarda hücre döngüsünde, hücrenin durması gerektiği noktayı belirlemesine yardımcı olduğu belirtilmiştir.
Propolisin içerisinde bulunan kafeik asit, prostat kanseri ve akciğer kanseri hücresinde bölünmeden sorumlu olan proteini inhibe ederek hücrenin bilinçsizce çoğalmasının önüne geçmiştir. Yine propolis içerisinde bulunan genistein, quarcetin, kaempferol, luteolin, chryisn ve apigenin aynı mekanizmayı baz alarak prostat kanseri ve meme kanseri hücreleri üzerinde bazı molekülleri baskılayarak çoğalmasını engellemiştir.
Yine bir çalışmada Türkiye’den gelen kavak tipi propolisin standartlaştırılmış etanolik ekstraktı, hücre döngüsü durmasını teşvik ederek MCF7 (meme kanseri), HGC27 (insan mide karsinomu) ve A549 kanser hücre hatlarında hücre döngüsünün durmasına katkı sağlar ve hücre döngüsü kontrol noktası proteinlerinin çoğalmasını sağlamaktadır.
Brezilya yeşil propolisi, AGP-01 mide kanseri hücrelerine karşı öldürücü aktivite gösterir. Artepillin C ve p-kumarik asit, bu aktivitelere katkıda bulunan başlıca bileşiklerden ikisidir. Brezilya kırmızı propolis ekstresi, kolon kanseri hücre hatlarına, mesane kanseri hücrelerine (T24) ve prostat kanseri hücrelerine (PC-3) karşı öldürücü bir etkiye sahiptir. Türk propolisinin içerisinde bulunan bazı moleküller de hücreleri üzerinde öldürücü etkiler göstermektedir. Buna karşılık, Türk propolisinin etanolik ekstraktının, hormona dirençli prostat kanseri PC-3 hücrelerine karşı öldürücü aktiviteye sahip olduğu gösterilmiştir. Mısır propolis etanolik ekstresi, HCT-116 (kolon kanseri), MDA-MB-231, MCF-7 ve HeLa (rahim ağzı kanseri) kanser hücre hatlarında öldürücü etkilere neden olmuştur.
Propolis ve farklı coğrafi bölgelerden gelen bileşikleri tarafından apoptozu (hücre ölümü) başlattığı birçok çalışmada kanıtlanmıştır.
Propolisin Antibakteriyel Etkinliği
Propolisin ve bazı bireysel bileşenlerinin antimikrobiyal etkinliği bakteri, virüs, mantar ve protozoaya karşı belgelenmiştir. Bir çalışmada, propolisin 600 farklı bakteri suşuna karşı anti-bakteriyel potansiyeli ile ilgili veriler analiz edilmiştir. Propolisin antibakteriyel aktivitesini organizmanın bağışıklığını artırarak veya doğrudan mikroorganizmaya etki ederek uyguladığı düşünülmektedir.
Aynı zamanda yapılan çok sayıda araştırma propolisin, enfeksiyon esnasında kullanılan ilaçlarının etkisini anlamlı şeklide arttırdığını belirtmiştir.
Dikkat çeken bir çalışma da propolisin, farklı bakteri türlerine karşı geniş spektrumlu birçok doğal antimikrobiyal bileşiğe sahip olduğunu ve geleneksel antibiyotiklerin etkinliğini arttırdığını göstermekle kalmamış çeşitli antibiyotiklere karşı olan direnci de kırdığını bildirmiştir. Propolis çeşitlerinden olan Türk propolisin de tüberküloza karşı etkinliği değerlendirilmiş ve sonuçlar çeşitli mikobakteri türlerine karşı potansiyeli gösterilmiştir.
Propolis ve Diş Sağlığı
Diş hekimliğinde temel kaygılardan biri, diş taşı, oral ülser, dişeti iltihabı, periodontitis ve oral ülserlerle ilişkili bakteriyel enfeksiyonlardır. Ayrıca, ağız hijyeni, dişleri sağlıklı tutmak ve lokal olarak başlayabilecek ve daha sonra sistemik olacak ilişkili bakteriyel enfeksiyonları azaltmak için son derece önemlidir. Propolisin çeşitli hastanelerden gelen hastalar üzerindeki antiseptik ve iyileştirici potansiyeli hakkında olumlu veriler yayınlanmıştır. Bu nedenle, propolis oral enfeksiyonların tedavisi için büyük ilgi çekmiştir.
Aynı zamanda propolis, anti-kalkülüs ajanları olarak önerilmiştir, çünkü oral kalsiyum-fosfat çökelti (diş taşının ana bileşeni) oluşumunu azalttığı da bildirilmiştir.
Propolis ve Yara İyileştirici Özellikleri
Propolisin antiseptik, antibakteriyel, antimikotik, büzücü, spazmolitik ve antienflamatuar, anestezik, antioksidan, antifungal, antiülser, antikanser ve immünomodülatör etkileri olduğu bilinmektedir. Nadir görülen alerji olayları ve toksisite olmaksızın iyi tolere edilen Propolis, cilt hücresi proliferasyonunu, aktivasyonunu ve büyüme kapasitesini artıran yanık yönetimi için mükemmel bir aday olarak adlandırılır. Yakın tarihli bir rapor, propolisin ciltteki serbest radikalleri söndürebildiğini öne sürdü. Propolisin epidermisteki serbest radikaller üzerindeki bu sonucu, yanık yaralarının tedavisinde uygulanmasının güvenlik kaynağıdır.
Diğer bulgular, propolisin yara yatağı matrisinin yeniden şekillendirilmesini uyararak yanmış doku onarımını hızlandırdığını ve propolis uygulamasından sonra hücre dışı matriks içeriğinde gözlenen değişikliklerin, flavonoid bileşiklerinin lipid peroksidasyonunu azaltma ve hücrelerin nekrozunu önleme yeteneği ile bağlantılı olabileceğini düşündürmektedir.
