Psikoloji ve Sağlamlık
Makale İçeriği
İngilizce Sözlüğü’ne (1958) göre de psikolojik sağlamlık “sıkıştırıldıktan sonra eski haline gel mek/dönmek ve güç, enerji, cesaret kazanmak” anlamı- na gelmektedir. Amerikan Heritage Sözlüğü’nde (1973) ise psikolojik sağlamlık “değişim, hastalık ve kötü kaderden hızlıca kurtulma, iyileşme” anlamını taşımak- tadır. Psikolojik sağlamlığın literatürde üç temel olguyu tanımlamak için kullanıldığını belirtmişlerdir:
1. Mevcut zorlukları aşan ve beklenenden daha iyi gelişim gösteren yüksek risk altındaki bireyleri tanımlamak için kullanılmaktadır.(risk veya zorluk)
2. Stresli yaşam deneyimleri karşısında bireyin çabucak uyum gösterebilme yeteneğidir(olumlu uyum gösterme,baş etme,yeterlilik)
3. Psikolojik travmanın olası etkilerinden kurtulma ve iyileşme ko nusunda önemli rol oynayan ortak bireysel özellikleri ve farklılıkları irdeleyen çalışmalardır.(koruyucu faktörler)
Bu durumda psikolojik sağlamlık, “mutlaka sağlıklı bir uyum gösterme ile ilişkili olan ve uyum sürecine katkı sağlayan koruyucu faktörlerin varolan risk faktörleri ile belirgin etkileşimi sonucunda ortaya çıkan bir olgu” (Windle, 1999, s.163) olarak tanımlanmaktadır.
Psikolojik Sağlamlık Araştırmalarında Ele Alınan Risk Faktörleri
Bireysel Risk Faktörleri
- Erken doğum
- Olumsuz yaşam olayları
- Kronik hastalıklar
Ailesel Risk Faktörleri
- Ebeveynlerin hastalığı ya da psikopatolojisi
- Ebeveynlerin boşanması, ölümü ya da tek ebeveyn ile yaşamak
- Ergenlik dönemde anne olma
Çevresel Risk Faktörleri
- Çocuk ihmali ve istismarı
- Ekonomik zorluklar ve yoksulluk
- Savaş ve doğal afetler gibi toplumsal travmalar
- Toplumsal şiddet ve ailevi felaketler
- Evsizlik
Psikolojik Sağlamlık Araştırmalarında Ele Alınan Yeterlik Faktörleri
- Akademik başarı
- Olumlu sosyal ilişkiler / sosyal yeterlik
- Düşük duygusal problemler ya da semptomlar (internalizing problems)
- Düşük davranış problemleri (externalizing problems)
- Psikopatoloji var olmaması
- Psikososyal uyum bileşenlerinin varlığı
Psikolojik Sağlamlık Araştırmalarında Ele Alınan Koruyucu Faktörler
Bireysel Koruyucu Faktörler
- Zeka
- Akademik başarı
- Olumlu veya kolay mizaç
- İç kontrol odağı
- Benlik saygısı ve özyeterlik
- Kişisel farkındalık ve kendini kabul
- Özerklik
- Yaşam hedeflerinin olması ve gelecek için olumlu beklentiler
- Etkili problem çözme becerileri
- İyimserlik ve umut
- Sosyal yetkinlik
- Mizah duygusuna sahip olma
- Sağlık
- Cinsiyet
- Yaş
Ailesel Koruyucu Faktörler
- Destekleyici anne-baba ya da bir aile üyesiyle olumlu ilişkiler
- Effective parenting / household structure and rules
- Çocuğa yönelik yüksek ve gerçekçi beklentiler
Çevresel Koruyucu Faktörler
- Sosyal çevredeki destekleyici bir yetişkinle olumlu ilişkiler
- Akran / Arkadaş desteği
- Etkili toplumsal kaynaklar (kaliteli okullar, gençlik merkezleri, gençlik organizasyonları vb.)
Türkiye’de Psikolojik Sağlamlık
Psikolojik sağlamlık üzerine Türkiye’de yapı- lan araştırmalar oldukça yetersiz durumdadır. Dolayısıyla, psikolojik sağlamlık üzerine farklı risk gruplarında ve yaşlarda yapılacak araştırma- lar ile Türkiye’de risk altında bulunan çocuk ve ergen- lerin psikolojik sağlamlıklarını artırmaya katkıda bulu- nan faktörlerin belirlenmesi ve bu araştırma sonuçları doğrultusunda yukarıda değinilen çeşitli önleyici prog- ramların geliştirilmesi mümkün olabilir. Özellikle son dönemde sıkça karşılaşılan, çocuklar ve toplum için ciddi bir problem haline gelmeye başlayan okul içi şiddet, saldırganlık ve zorbalık gibi istenmeyen olayla- rın önüne geçilmesinde psikolojik sağlamlık üzerine yapılacak çalışmalar önemli katkılar sunabilir.
